ESG RJEČNIK
Dobro došli u ESG Rječnik! Alat koji vam pomaže da razumijete pojmove koji oblikuju održivo poslovanje. Bez obzira jeste li tek na početku svog ESG putovanja ili već radite na unapređenju svojih praksi, ovaj rječnik vam nudi kratka i jasna objašnjenja ključnih termina iz oblasti okoliša, društvene odgovornosti i korporativnog upravljanja. Koristite početna slova ispod kako biste brzo pronašli pojam koji vas zanima.
Krenimo, jer razumijevanje je prvi korak ka odgovornijem djelovanju!
A
Ambalaža s niskim utjecajem (Low-Impact Packaging)
Pakiranja dizajnirana za smanjeni utjecaj na okoliš (npr. biorazgradiva, reciklabilna, ponovno upotrebljiva ambalaža).
B
Biološki ciklus (Biological Cycle)
Dio cirkularne ekonomije koji se fokusira na vraćanje biorazgradivih materijala u prirodni ekosistem kroz kompostiranje ili druge procese.
D
Dekarbonizacija (Decarbonization)
Smanjenje emisija ugljen-dioksida prelaskom na čiste izvore energije i optimizaciju proizvodnih procesa.
Dijeljenje resursa (Sharing Economy)
Model koji smanjuje potrebu za posjedovanjem kroz zajedničko korištenje resursa, poput car-sharing usluga, zajedničkih alata ili prostora.
Dizajn za reciklažu (Design for Recycling)
Kreiranje proizvoda tako da se materijali lako razdvajaju i recikliraju na kraju životnog ciklusa.
Društveno odgovorno poslovanje (Corporate Social Responsibility – CSR)
Pristup koji nadilazi zakonske obaveze i podrazumijeva dobrovoljno ulaganje kompanije u društvenu zajednicu, zaštitu okoliša i ljudska prava.
Dvostruka materijalnost (Double Materiality)
Koncept koji podrazumijeva da kompanija analizira i utjecaj ESG faktora na njeno poslovanje, ali i utjecaj svog poslovanja na okoliš i društvo.
E
Ekodizajn (Eco-Design)
Proces dizajniranja proizvoda i usluga tako da koriste manje resursa, traju duže i lakše se recikliraju ili popravljaju.
Emisija (Emissions)
Ispuštanje štetnih gasova ili čestica u atmosferu, uključujući ugljen-dioksid, metan i druge stakleničke gasove.
Energetska efikasnost (Energy efficiency)
Odnos između uloženih resursa (energije) i rezultata, odnosno smanjenje potrošnje energije uz zadržavanje iste funkcionalnosti.
ESG (Environmental, Social, Governance)
Okvir za procjenu održivosti poslovanja koji se fokusira na tri ključna aspekta: okoliš, društvo i način upravljanja.
ESG duboka analiza (ESG due diligence)
Proces identifikacije i procjene ESG rizika i prilika prilikom donošenja poslovnih odluka, kao što su akvizicije, partnerstva ili investicije.
ESG ocjena (ESG Rating)
Mjerenje performansi firme u pogledu okolišnih, društvenih i upravljačkih aspekata kroz ocjenu rizika i prilika.
Etičko ulaganje (Ethical Investing)
Ulaganje u kompanije ili projekte koji ispunjavaju određene društvene, okolišne i etičke standarde.
Europski zeleni plan (European Green Deal)
Strategija Evropske unije za postizanje klimatske neutralnosti do 2050. godine kroz prelazak na održivo gospodarstvo.
I
Industrijska simbioza (Industrial Symbiosis)
Model u kojem otpad ili nusproizvod jedne industrije postaje sirovina za drugu, stvarajući međusobno korisne veze između firmi.
Indeks održivosti (Sustainability Index)
Pokazatelj koji mjeri ESG performanse kompanija unutar određenog sektora ili tržišta.
ISO norme (9001, 14001, 26000, 50001)
Međunarodni standardi za upravljanje kvalitetom (9001), upravljanje okolišem (14001), društvenu odgovornost (26000) i energetska efikasnost (50001).
Izvještavanje o održivosti (Sustainability Reporting)
Dokument kojim kompanija prikazuje svoje ESG ciljeve, strategije, aktivnosti i ostvarene rezultate.
K
Klimatske promjene (Climate changes)
Promjene u klimi Zemlje uzrokovane ljudskim aktivnostima i prirodnim procesima, s posljedicama poput porasta temperature, poplava i suša.
Klimatski rizici (Climate Risks)
Potencijalni negativni uticaji klimatskih promjena na poslovanje – uključujući vremenske nepogode, poremećaje u snabdijevanju i zakonske promjene.
Korporativna uprava (Corporate Governance)
Struktura pravila, procedura i odgovornosti kroz koje se upravlja firmom s ciljem etičnog i transparentnog odlučivanja.
Kružna ekonomija (Circular Economy)
Model poslovanja u kojem se resursi koriste više puta kroz reciklažu, popravku i ponovnu upotrebu, čime se smanjuje otpad.
Lj
Ljudski kapital (Human Capital)
Zaposleni i njihova znanja, vještine, zdravlje i motivacija – ključna imovina svake organizacije.
M
Materijalne teme (Material Topics)
ESG pitanja koja su najrelevantnija za određenu industriju ili poslovni model i imaju najveći potencijalni uticaj.
N
Nefinansijsko izvještavanje (Non-financial reporting)
Izvještavanje o pitanjima koja nisu direktno financijske prirode, poput ESG performansi, utjecaja na okoliš i društvo.
Neto nulta emisija (Net-Zero)
Cilj da ukupne emisije štetnih gasova koje firma stvori budu neutralizirane – kroz smanjenje emisija i kompenzaciju preostalih.
Nulta neto stopa emisija stakleničkih plinova (Net zero GHG (greenhouse gas) emissions)
Postizanje ravnoteže između emisija stakleničkih gasova koje se ispuštaju i onih koje se uklanjaju iz atmosfere.
O
Obnovljivi izvori energije (Renewable Energy)
Energija koja dolazi iz prirodnih izvora koji se obnavljaju, poput sunca, vjetra, vode i geotermalne energije.
Održivi razvoj (Sustainable development)
Razvoj koji zadovoljava potrebe sadašnjih generacija bez ugrožavanja mogućnosti budućih generacija.
Održivo upravljanje vodom (Sustainable Water Management)
Praksa upravljanja vodnim resursima tako da se osigura dostupnost čiste vode za sadašnje i buduće generacije.
P
Pariški sporazum (Paris Agreement)
Međunarodni sporazum iz 2015. godine o smanjenju globalnog zagrijavanja ispod 2 °C i težnji ka 1,5 °C.
Popravka i ponovna upotreba (Repair and Reuse)
Prakse koje produžavaju vijek trajanja proizvoda, smanjuju potrebu za novim resursima i potiču održivo ponašanje potrošača.
Pozitivan uticaj (Positive Impact)
Aktivnosti ili inicijative koje stvaraju opipljive koristi za okoliš i društvo, nadmašujući samo izbjegavanje negativnog uticaja.
Prenamjena (Upcycling)
Kreativna prerada otpada ili neiskorištenih materijala u proizvode s većom vrijednošću.
Proširena odgovornost proizvođača (Extended Producer Responsibility – EPR)
Princip prema kojem proizvođači preuzimaju odgovornost za cijeli životni ciklus proizvoda.
Protokol iz Kyota (Kyoto Protocol)
Međunarodni sporazum iz 1997. godine o smanjenju emisija stakleničkih gasova industrijalizovanih zemalja.
R
Raznolikost, pravičnost i inkluzija – DEI (Diversity, Equity & Inclusion)
Pristup koji osigurava jednake šanse i poštovanje svih zaposlenih.
S
Sekundarne sirovine (Secondary Raw Materials)
Materijali dobiveni reciklažom i ponovnom preradom, koji zamjenjuju korištenje novih (primarnih) resursa.
Staklenički plinovi (Greenhouse gases)
Gasovi koji doprinose efektu staklene bašte, uključujući CO₂, CH₄ i N₂O.
Strategija održivog razvoja (Sustainable development strategy)
Otvorenost i nadzor nad dobavljačima.
U
Ugljična neutralnost (Carbon neutrality)
Stanje u kojem firma uravnotežuje svoje emisije ugljen-dioksida s uklanjanjem CO₂ iz atmosfere, postižući neto nultu stopu emisija.
Ugljični otisak (Carbon Footprint)
Ukupna količina emisija stakleničkih gasova koju firma proizvodi kroz svoje aktivnosti.
Upravljanje otpadom (Waste Management)
Proces minimiziranja, sakupljanja, recikliranja i pravilnog odlaganja otpada.
Z
Zainteresirane strane (Stakeholders)
Svi akteri koje poslovanje kompanije direktno ili indirektno pogađa, kao što su zaposleni, kupci, dobavljači, investitori, lokalna zajednica i regulatori.
Zaštita okoliša (Environmental protection)
Aktivnosti za očuvanje prirodnih resursa i smanjenje negativnog uticaja ljudskih aktivnosti.
Zatvoreni krug (Closed-loop)
Sistem u kojem se materijali i proizvodi stalno vraćaju u upotrebu kroz reciklažu, ponovnu upotrebu ili obnovu.
Zeleno zavaravanje (Greenwashing)
Praksa predstavljanja firme, proizvoda ili usluga kao „održivih“ ili „zelenih“, iako u stvarnosti ne postoji stvarna posvećenost održivosti. Najčešće se koristi u marketinške svrhe kako bi se stvorio pozitivan imidž, dok konkretne mjere za zaštitu okoliša ili društvenu odgovornost izostaju.
